Training & advies 

Training- en adviesbureau voor onderwijs

Hoe staat het met het welbevinden van uw leerlingen? Wordt u ook zo moe van de steeds verdergaande prestatiedrang? Heeft het onderwijs niet de opdracht om de leerlingen meer te bieden dan hoge scores? Sinds de corona-periode wordt terecht op de leerachterstanden en ongelijkheid in onderwijskansen van de leerlingen gewezen. Angst en depressies, voortkomend uit de Covid-19 pandemie, zijn krachtige factoren om een mentale pandemie te ontwikkelen. Het werken met kernkwaliteiten in het onderwijs blijkt een effectieve interventie te zijn om depressiviteit te verminderen en het welbevinden te vergroten. Deze toegepaste interventie kan veerkracht ontwikkelen om de mentale pandemie te voorkomen. De vraag is welke aanpakken goed zijn voor de leerlingen. Goede leraren zijn dan van cruciaal belang. Onderzoek van Ruit (2021) heeft aangetoond dat het werken met kernkwaliteiten in het onderwijs het welbevinden verhoogt en het zelfbeeld versterkt bij leerlingen. De ontwikkelde interventie ondersteunt de sociaal emotionele ontwikkeling van leerlingen. Welbevinden en zelfbeeld zijn aspecten van de sociaal emotionele ontwikkeling en zijn naar verwachting van invloed op de leerprestaties van leerlingen, want wie zich goed voelt, leert ook beter (Durlak et al., 2011; Seligman et al., 2009).

Onderwijsaanbod
Sinds 1 september 2022 wil ik mijn expertise die ik in de achterliggende 41 jaar heb opgebouwd als opleider aanbieden aan het onderwijs. Samengevat zijn mijn expertisegebieden:

- Het werken met kernkwaliteiten;
- Het bevorderen van welbevinden van zowel leerlingen als leraren;
- Het versterken van het zelfbeeld van leerlingen;
- Het vergroten van de motivatie en zelfregulatie van leerlingen;
- De kwaliteit van het samen opleiden borgen en bevorderen.

Heeft u een vraag over mijn onderwijsaanbod? Neem dan contact met mij op.

Werken met kernkwaliteiten

Als opleider en onderzoeker is mijn persoonlijke interesse gewekt voor het werken met kernkwaliteiten. Het bewust worden en gebruiken van kernkwaliteiten kan helpen meer balans in het onderwijs aan te brengen tussen de cognitieve prestaties die van leerlingen gevraagd worden en de sociaal-emotionele ontwikkeling.

Bij sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen gaat het om het leren herkennen van emoties en daarmee om leren gaan, zorg leren dragen voor anderen, leren samenwerken met anderen en uitdagende situaties aan durven gaan. Het aandacht geven aan kernkwaliteiten (zoals vriendelijk, leergierig, dapper) heeft tot gevolg dat de ander gewaardeerd wordt om wie hij is en heeft een gunstig effect op het welbevinden en het schoolse zelfbeeld van de leerlingen. Wanneer ik kernkwaliteiten bij anderen waarneem, dan geeft dat naast waardering ook verwondering bij mij. Het is mijn persoonlijke missie geworden om in het onderwijs een veilig pedagogisch klimaat te creëren waardoor leerlingen, en dus ook mijn kleinkinderen, optimaal tot ontwikkeling kunnen komen.

Kernkwaliteiten

Kernkwaliteiten, zoals hulpvaardig of optimistisch, zijn onze persoonlijke eigenschappen die ons menselijk kapitaal vormen en kunnen vergeleken worden met schitterende diamanten. Kernkwaliteiten vormen het karakter van een individu en worden door anderen gewaardeerd. Wanneer iemand vriendelijk is, wordt dat gewaardeerd door de omgeving en kan tot gevolg hebben dat ook anderen die kernkwaliteit gaan tonen. Onderzoek door mij onder kinderen in het basisonderwijs wijst uit dat kinderen het bewust inzetten van hun kernkwaliteiten fijn vinden om te doen. Zo schrijft een leerling in haar logboekje op: “Ik heb een praatje gemaakt met een gehandicapt meisje. Ze liep bijna huppelend naar huis. Het gaf mij een fijn gevoel.” Het werken met kernkwaliteiten roept blijkbaar een aangename emotie op.

Welbevinden

Welbevinden is een combinatie van je goed voelen en goed functioneren en geeft een gevoel van tevredenheid. Het welbevinden blijkt verhoogd te worden door het bewust worden en gebruiken van kernkwaliteiten, omdat dit positieve emoties genereert. Bovendien blijken kernkwaliteiten ook het functioneren positief te beïnvloeden. Een leerling uit het basisonderwijs die zijn kernkwaliteit optimisme gebruikte bij het maken van zijn huiswerk, vertelde: “Ik wist dat het moest lukken, dat ik het kon en daardoor ben ik tot taak vier gekomen. Het is eigenlijk alleen gelukt door mijn zelfvertrouwen.” Op mijn vraag aan twee leerlingen die mee hadden gedaan aan mijn onderzoek over wat het werken met kernkwaliteiten voor hen betekende, antwoordde de ene leerling “Daar word ik gelukkig van” en de andere “Daar krijg ik meer zelfvertrouwen van”.

Zelfbeeld

Het zelfbeeld van leerlingen wordt bepaald door het beeld wat hij van zichzelf en zijn eigen kernkwaliteiten heeft. Wanneer een leerling tevreden is over zichzelf en over hoe hij functioneert, geeft dat een positieve emotie en heeft daarmee invloed op het welbevinden van die leerling. Een positief en reëel zelfbeeld ondersteunt de leerling in zijn ontwikkelmogelijkheden en kan daardoor een gunstige invloed hebben op de werkelijke schoolprestaties.

Onderzoek

In mijn studie heb ik onderzocht in hoeverre het bewust worden en gebruiken van kernkwaliteiten bij leerlingen van 7-12 jaar het welbevinden kan verhogen en het zelfbeeld versterken. Het blijkt dat leerlingen in staat zijn zich bewust te worden van hun kernkwaliteiten en deze kunnen benutten. Het werken met kernkwaliteiten geeft positieve emoties, verhoogt het welbevinden en versterkt het zelfbeeld op verschillende dimensies. Het beeld dat leerlingen hebben over hun relatie met leeftijdgenoten verbetert. Daarnaast hebben de leerlingen een positiever beeld gekregen van hun schoolprestaties, wat weer een positieve uitwerking kan hebben op de werkelijke schoolprestaties. Tenslotte zijn de leerlingen zichzelf meer gaan waarderen op het gebied van rekenen, ze hebben er meer plezier en interesse in gekregen.

Mijn onderzoek naar het verhogen van het welbevinden en versterken van het zelfbeeld van leerlingen in het basisonderwijs, is gebaseerd op de positieve psychologie. Dit is een stroming binnen de psychologie die aandacht vraagt voor de sterke kanten van mensen, ook wel kernkwaliteiten genoemd, in plaats van sterk te focussen op deficiënties van mensen. Binnen deze stroming wordt onder andere studie gedaan naar positieve individuele kernkwaliteiten van mensen en hun invloed op welbevinden. De positieve psychologie bestrijkt een breed veld waarin zij aandacht besteedt aan onderwerpen zoals kernkwaliteiten, optimisme, tevredenheid over het leven, geluk, welbevinden, dankbaarheid, compassie, zelfrespect, zelfvertrouwen en hoop. Belangrijke vertegenwoordigers van deze stroming zijn Seligman, Fredrickson en Csikszentmihalyi. Seligman richt zich vooral op het verminderen van depressiviteit en het verhogen van welbevinden. Een belangrijk mechanisme is daarbij het bewust worden en gebruiken van kernkwaliteiten. Fredrickson heeft veel onderzoek gedaan naar het bevorderen van positieve of aangename emoties. Csikszentmihalyi is bekend van zijn flow theorie; een toestand waarbij je energie krijgt en helemaal opgaat in de situatie in het hier en nu. Het uitgangspunt voor positief onderwijs is dat er zowel aandacht is voor het aanleren van reguliere vaardigheden als voor welbevinden. Thema’s die passen om het welbevinden te verhogen zijn:

  • Bewust worden en leren inzetten van kernkwaliteiten;
  • Principes van PERMA[1] verwerken in het onderwijs waardoor welbevinden van leerlingen wordt vergroot;
  • Waarderend feedback geven op het leerproces en de persoon van de leerling;
  • Gebruik maken van mindset aanpak (zie het werk van Carol Dweck);
  • Momenten van dankbaarheid toepassen in onderwijssituaties;
  • Omgaan met elkaar vanuit compassie;
  • Bewust omgaan met zelfvertrouwen/zelfbeeld van leerlingen;
  • Ontwikkelen van veerkracht: leren omgaan met momenten van niet-lukken/tegenslagen;
  • Bewust werken aan vergevingsgezindheid;
  • Bewust inzetten van positiviteitsratio (verhouding van positieve- t.o.v. negatieve uitingen);
  • Aan jezelf werken door doelen te stellen;
  • Tellen van je zegeningen.

Wilt u meer weten over de mogelijkheden om op uw school positief onderwijs toe te passen? Ga dan naar het tabblad ‘onderwijsaanbod’.

[1] Deze principes zijn uitgewerkt door Seligman; Positive emotions (positieve emoties), Engagement (betrokkenheid), Relationships (positieve relaties), Meaning (zingeving) en Accomplishment (voldoening door het kunnen van bepaalde dingen).

Onderzoek

In oktober 2021 ben ik gepromoveerd op het thema "Het werken met kernkwaliteiten in het basisonderwijs".

Contact

Heeft u een vraag over mijn onderwijsaanbod? Neem dan contact met mij op.